دمودكس موجود ميكروسكوپي هشت‌پايي است كه بيشتر در غدد چربي پوست و فوليكول‌هاي موهاي صورت يافت مي‌شود. شما هر قدر هم صورت‌تان را بسابيد و تميز كنيد، امكان ندارد بتوانيد از شر آنها خلاص شويد. اين موجودات بيشتر مواقع شب‌ها وقتي خواب هستيد بيرون مي‌آيند و از سلول‌هاي مردهٔ پوست صورت‌تان تغذيه و سپس تخم‌هاي خود را درون حفره‌هاي پوست پنهان مي‌كنند. در اين مقاله از «چطور» درباره اين موجود ميكروسكوپي هر آنچه را كه مي‌خواهيد بدانيد توضيح داده‌ايم. پس با ما همراه باشيد.
انواع دمودكس
دمودكس نوعي مايت يا هيره (موجودات ريز ميكروسكوپي از رده عنكبوتيان و زيررده كنه‌سانان) است كه در دو نوع متفاوت دمودكس فوليكوروم (Demodex folliculorum) و دمودكس برويس (Demodex brevis) وجود دارد. هر دو نوع مايت، بدن‌هايي كشيده و نيمه‌شفاف دارند كه از دو بخش تشكيل شده است. هشت پاي آنها در قسمت بالاتنه‌شان قرار دارد. كل بدن مايت‌ها پوشيده از فلس است و آنها با استفاده از اين فلس‌ها به فوليكول‌هاي موهايتان متصل مي‌شوند. مايت‌ها دهان هم دارند و مي‌توانند از سلول‌هاي پوست، روغن و هورمون‌هاي موجود در فوليكول‌هاي موهايتان تغذيه كنند.
۱. دمودكس فوليكوروم (Demodex folliculorum)
مايت دمودكس فوليكوروم رايج‌ترين نوع مايت‌هاي دمودكس است. اين نوع مايت دمودكس حدود ۰,۳ تا ۰,۴ ميلي‌متر طول دارد. دمودكس فوليكوروم درون فوليكول‌هاي موهاي پوست انسان زندگي و از سلول‌هاي مرده پوست تغذيه مي‌كند. اين نوع مايت برخلاف، نوع برويس، روي پوست صورت به‌فراواني ديده مي‌شود. هچنين اين مايت‌ها بيشتر اطراف چشم جمع مي‌شوند و روي پلك‌ها و مژه‌ها اثر منفي مي‌گذارند.
۲. دمودكس برويس (Demodex brevis)
مايت دمودكس برويس كمي كوچكتر از مايت قبلي است و حدود ۰,۱۵ تا ۰,۲ ميلي‌متر طول دارد. دمودكس برويس بيشتر دوست دارد اطراف گردن و قفسهٔ سينه‌تان زندگي كند. همچنين اين نوع مايت به اعماق غده‌هاي چربي پوست نفوذ و از سلول‌هاي پوستي تغذيه مي‌كند.
چگونگي حيات انگل دمودكس
جفت‌گيري دمودكس‌هاي نر و ماده معمولا درون دهانهٔ باز فوليكول‌ها رخ مي‌دهد. وقتي لقاح صورت مي‌گيرد، مايت‌ها تخم‌ها را درون غدد چربي زير پوست يا فوليكول‌هاي مو قرار مي‌دهند. لاروها پس از ۳ تا ۴ روز سر از تخم درآورده و پس از ۷ روز كاملا بالغ مي‌شوند. بيشتر دمودكس‌ها حدود ۲ هفته زنده هستند و پس از مرگ درون فوليكول‌هاي موها و غدد چربي پوست‌تان تجزيه مي‌شوند. همچنين دمودكس‌ها مي‌توانند از ميزباني به ميزبان ديگر سرايت كنند.
اثر منفي دمودكس بر سلامت بدن
بيشتر مواقع مردم از مايت‌هاي روي پوستشان، بي‌خبرند. چرا كه وجود تعداد كمي از آنها نه‌تنها مشكلي به‌وجود نمي‌آورد، بلكه فايده هم دارد. دمودكس‌ها از سلول‌هاي مردهٔ پوست تغذيه مي‌كنند. تا زماني‌كه وجود اين مايت‌ها تحت كنترل باشد، مشكلي پيش نمي‌آيد. اما وقتي تعداد زيادي از آنها به درون پوست‌تان نفوذ كنند، پوست‌تان دچار آلودگي شديد و در نتيجه التهاب مي‌شود.
افرادي كه بين سنين ۲۰ تا ۳۰ سالگي قرار دارند بيشتر در خطر آلودگي شديد دمودكس‌ها قرار دارند. افراد مسن‌تر و كودكان زير ۵ سال هم مستعد آلودگي شديد با مايت‌هاي دمودكس هستند.
از ديگر بيماري‌هاي ناشي از آلودگي دمودكس مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
۱. آكنهٔ روزاسه
بنابر بررسي‌ها مشخص شده دمودكس مي‌تواند موجب آكنهٔ روزاسه شود. همچنين اگر پيش از اين به روزاسه مبتلا شده باشيد، دمودكس‌ها آن را بدتر مي‌كنند. بنابر پژوهش‌ها، روي پوست بدن بيماران مبتلا به روزاسه تا ۱۸ برابر بيشتر از ديگران مايت دمودكس وجود دارد.
۲. پلك‌آماس (بلفاريت)
پلك‌آماس، نوعي التهاب پلك است كه بر اثر مسدود شدن غده‌هاي چربي در ناحيه پلك‌ها به‌وجود مي‌آيد. در واقع مايت‌هاي دمودكس مي‌توانند مسير غده‌هاي چربي را كه زير مژه‌ها قرار دارند مسدود كنند. به همين دليل است كه بيماران بالاتر از ۶۰ سال احتمال دارد به پلك‌آماس مبتلا شوند.
از علايم پلك‌آماس بايد به موارد زير اشاره كرد:
- قرمزي چشم؛
- ريزش اشك؛
- خشكي چشم؛
- احساس سوزش در چشم‌ها؛
- وجود پوسته در مژه‌ها؛
- احساس اينكه چيزي درون چشم‌ها رفته است؛
- حساسيت به نور؛
- مژه‌هاي شكننده؛
- ريزش مژه‌ها؛
- تاري ديد موقتي.
در ضمن اگر به بيماري‌هاي زير مبتلا باشيد، ممكن است بيشتر از افراد ديگر در خطر مايت‌هاي دمودكس فوليكوروم قرار بگيريد:
- ضعف سيستم ايمني بدن؛
- درماتيت؛
- عفونت‌هاي پوستي؛
- آلوپسي (ريزش مو)؛
- آكنه، به‌ويژه از انواع التهابي؛
- ايدز؛
- آكنهٔ روزاسه.
روش‌هاي تشخيص انگل دمودكس
اگرچه فكركردن به اينكه مايت‌ها روي پوست‌تان زندگي مي‌كنند حس ناخوشايندي دارد، وجود تعداد كمي از اين مايت‌ها روي پوست بدن همه افراد رايج است. دمودكس فوليكوروم فقط وقتي مساله‌ساز مي‌شوند كه مشكلات پوستي سابق فرد، مانند آكنه روزاسه را شدت مي‌بخشد. همچنين بنابر بررسي‌هاي متعددي كه انجام شده است، خود انگل دمودكس مي‌تواند فرد را به بيماري‌هاي پوستي مبتلا كند.
جثهٔ دمودكس فوليكوروم ميكروسكوپي است و با چشم غيرمسلح ديده نمي‌شود. براي تشخيص قطعي آن بايد به پزشك مراجعه كرد. پزشك براي تشخيص اين مايت‌ها، نمونهٔ كوچكي از بافت‌هاي فوليكولي و روغن‌هاي روي صورت فرد را برمي‌دارد. با قرار دادن اين بافت پوستي برداشته‌شده زير ميكروسكوپ مي‌توان وجود اين مايت‌ها را روي صورت تشخيص داد.
همچنين مي‌توان با بررسي برخي علايم به وجود دمودكس فوليكوروم روي بدن پي برد. از اين علايم مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
- خشك شدن ناگهاني پوست (به دنبال آلودگي شديد با دمودكس فوليكوروم)؛
- پوسته‌پوسته‌شدن يا خارش پوست؛
- وجود پوسته اطراف فوليكول‌هاي مو؛
- قرمزي پوست؛
- افزايش حساسيت پوست؛
- احساس سوزش؛
- پوستي زبر و خشن مانند كاغذ سنباده؛
- اگزما.
درمان دمودكس
در بيشتر موارد، نيازي نيست عليه مايت‌ها كار خاصي انجام دهيد، مگر اينكه آنها دردسرساز شوند. اما در صورت لزوم، با استفاده از يكسري از محصولات ضددمودكس مي‌توان از شر اين مايت‌ها و تخم‌هايشان راحت شد. در هر حال درمان‌هاي مختلف خانگي و پزشكي براي اين مشكل وجود دارد:
درمان‌هاي خانگي
روغن درخت چاي
با استفاده از روغن درخت چاي مي‌توانيد جمعيت مايت‌هاي دمودكس فوليكوروم را كه روي مژه‌هايتان قرار دارند كنترل كنيد. براي اين كار محلول حاوي ۵۰درصد روغن درخت چاي را روي مژه‌هايتان بماليد. بدين‌ترتيب دمودكس‌ها از بين مي‌روند. سپس با ماليدن روغن خالص درخت چاي روي مژه‌ها تمام تخم‌هاي باقيماندهٔ مايت‌ها هم از بين مي‌روند. روغن درخت چاي توانايي از بين بردن مايت‌هاي دمودكس و تخم‌هاي آنها را دارد.
از ديگر درمان‌هاي خانگي مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
- حمام روزانه براي كاهش ترشحات چربي پوست كه مواد غذايي دمودكس‌ها هستند؛
- شستشوي روزانه مو و پلك‌ها با شامپويي ملايم؛
- استفاده از پاك‌كننده‌هاي ملايم غيرصابوني، دو بار در روز؛
- پرهيز از پاك‌كننده‌هاي چرب، لوسيون‌ها و ضد‌آفتاب‌ها.
درمان‌هاي پزشكي
اگر درمان‌هاي خانگي پاسخگو نبودند، بهتر است به پزشك مراجعه كنيد. گاهي‌اوقات درمان‌هاي خانگي نمي‌توانند از جمعيت دمودكس‌ها بكاهند. بنابراين وجود دارو براي حذف چربي‌هاي اضافه پوست ضروري مي‌شود.
براي از بين بردن مايت‌هاي دمودكس فوليكوروم كه روي مژه‌ها نشسته‌اند از پماد‌هاي دارويي استفاده مي‌شود. اين نوع پمادها مايت‌ها را گرفتار كرده و جلوي تخم‌ريزي آنها درون فوليكول‌هاي مو را مي‌گيرند.
انواع كرم‌ها، ژل‌ها و شوينده‌هاي صورت كه حاوي مواد فعال زير هستند هم مفيدند:
- بنزيل بنزوات، اسيد ساليسيليك، سولفيد سلنيوم، سولفور؛
البته پزشك ممكن است برخي از داروهاي زير را هم تجويز كند:
- كروتاميتون (اوراكس)؛
- ايورمكتين (ايورمكتول)؛
- مترونيدازول (فلاژيل)؛
- پرمترين (نيكس، اليميت).
البته وقتي تعداد دمودكس‌ها بيش‌ازحد از كنترل خارج شود يا سيستم ايمني بدن برخي از بيماران بسيار ضعيف باشد، پزشك ترجيح مي‌دهد، داروي خوراكي آيورمكتين تجويز كند. در ضمن افرادي كه به بيماري‌هاي سركوب‌كنندهٔ سيستم ايمني مانند ايدز مبتلا هستند، بايد تحت درمان پزشك قرار گيرند. زيرا بدن اين افراد حاوي مقدار بسيار زيادي مايت خواهد شد.
كلام آخر
اگر به بيماري‌هاي التهابي مانند رزاسه و آكنه مبتلا هستيد بايد بيش از ديگران مراقب وضعيت سلامتي خود باشيد زيرا ممكن است به‌طورمداوم بدن‌تان پر از مايت‌هايي مثل دمودكس شود و علايم بيماري‌تان شدت بگيرد. عفونت‌هاي پوستي هم احتمال افزايش دمودكس‌ها را بالا مي‌برند. پس بايد مراقبت‌هاي لازم را انجام دهيد. اگر در اين زمينه تجربه‌اي داريد، خوشحال مي‌شويم با ما در ميان بگذاريد.
چگونه مي توان خشم در كودكان را كنترل كرد؟